حواس وسيله ارتباط آدمي با عالم خارج است.تحريکات محيط توسط گيرنده هاي حسي به صورت پيامهاي الکترمغناطيسي به مرکز عصبي انتقال مي يابد . پيام عصبي وقتي از گيرنده هاي حسي مانند چشم،گوش و پوست به مرکز عصبي يعني کرتکس مغز (قشرمغز) منتقل مي شود فرايند احساس شکل مي گيرد.اصوات موسيقي از طريق گوش به مغز مي رسد و حواس و عواطف را تحريک مي کندو با ايجاد انرژي موجب انگيزه و فعاليت مي شوند.
نغمه هاي موسيقي بر حسب ترکيب فواصل و ريتم داراي ارتعاشات خاصي هستند که با تحريک ارتعاشات سلولهاي عصبي،احساس و انگيزه اي را تقويت و يا منتقل مي سازد.
بطور کلي موسيقي از طريق تحريک تخيل و تداعي و تهيج عواطف در روحيه شنونده اثر مي گذارد.وقتي يک قطعه موسيقي را تجزيه و تحليل مي کنيم به اجزا و ارکاني مي رسيم که هر کدام به نوعي در تاثير گذاري نقش دارند.
ريتم و ملودي دو رکن اساسي موسيقي مي باشند. ريتم در موسيقي به صورت ضرب آهنگهاي منظمي احساس مي شود.با موسيقي مي توان ريتمهاي متنوعي را بوجود آورد وانرژيهاي مختلفي را در شنونده تحريک کرد.
از فعاليتهاي ريتميک در تحريک بسياري از قواي حسي و حرکتي و کاهش و افزايش انرژي اشخاص استفاده مي شود. کار اصلي ريتم،تحريک و تهييج احساسات است که انرژي رواني را توليد مي کند وانرژي اين تحريک با کمک ملودي به جريان مي افتد.
ملودي در ايجاد نوع احساس و ريتم در شدت و سرعت و يا سستي و رخوت آن نقش موثري دارد.ريتم و ملودي از هم جدا نيستند.ريتم ضربان و نظم هر آهنگ و ملودي محتوا و خود آهنگ است که از ترکيب اصوات به وجود مي آيد.
هر ملودي بر حسب ترکيب اصوات و فواصل موجود در آن احساسات خاصي را به شنونده منتقل مي سازد.برخي از ملودي هاي غمگين و حزين،برخي ملايم و آرام بخش،تعدادي هيجاني و بي قرار و بعضيشاد و فرحبخش هستند که اين احساسات بستگي به فواصل فيزيکي و ترکيب اصوات دارد.
بطور کلي اگر فواصلي که در اهنگ به کار مي رود بزرگ باشد و ترکيب اصوات با پرش توام گرددانبساط و نشاط بيشتري را القاء مي کند و اگر فواصل بزرگ توام با ريتم تند باشد شدت نشاط بيشتر مي گردد.
به حدي که به قسمت نا آرامي و بي تابي سوق مي يابد.اگر فواصل آهنگ کوتاه و فشرده و ريتم کند باشد،احساسات کند و گرفته تر خواهد بود. اين مسئله به طول موج اصوات و تاثير آن بر واسطه هاي شيميايي مغز بستگي دارد. چنتنچه ريتم با حال شنونده هماهنگ باشد انرژي رواني و احساسي بهتر تحريک مي شود و ملودي بهتر به جريان مي افتد. آموزش ميکس و مستر
طبقه بندي تمهاي موسيقي:
تمهاي موسيقي به پنج دسته تمهاي شيدايي،حزين،هيجاني ،شاد و فرحبخش و آرامبخش تقسيم مي شوند.
تمهاي شيدايي:
واژه شيدا در روانشناسي معرف سرخوشي و شور و نشاط بيش از حد است.سر خوشي،هيجان بخشي احساس مدهوشي از خصوصيلت تمهاي شيدايي است.جنبه مدهوشي و جذبه آن آرامبخش افراد بي قرار و شيداست.
بعضي از چهار مضرابها و ضربيهاي موسيقي ايراني استعداد القاء چنين حالتي را به خوبي دارا هستند.افراد مستعد با شنيدن چنين تمهايي احساس سر خوشي و وجد مي يابند.شيدا صفتان اغلب با سير در اين تمها احساس نشاط ، تخيل و حالت جذبه پيدا مي کنند.از تمهاي شيدايي مي توان براي تحريک خلق هاي خموده استفاده کرد.
تمهاي حزين:
لحن تمهاي حزين غم انگيز است و شکوه و شکايت دارد و در شنونده احشاش ناکامي را تداعي مي کند. اين تمها بر انتقال دهنده هاي عصبيافراد مستعد تاثير ميکند و باعث کاهش ترشح واسطه هاي شيميايي در مغز شده که در نتيجه ء انباشته شدن اين عناصر حياتي،حزن و اندوه احساس مي گردد.
ارتعاشات اين تم اغلب تداعي کننده خاطراتي از ناملايمات گذشته است.ملوديهايي که فواصل فشرده و نزديک به هم و ريتم کند دارند،حزن را بهتر منتقل مي سازند.تمهاي حزين درحالت ملايم درد را تسکين مي بخشند و در ايام سوگ و فراق تحمل تالمات را آسان تر مي سازند.احساس ناکامي را تعديل و غربت و تنهايي را از دل بيرون مي کنند و انرژي و هيجان خون را تخليه مي سازند.
استفاده بيش از حد از اين تم باعث رکود و کاهش انرژي شده و روحيه را خسته و حزين مي سازد.بسياري از نغمات حزين موسيقي مشرق زمين حاصل همدردي با با وقايع دشوار و گرفتاريهاي اجتماعي مردم بوده و اين قطعات تا حدودي تالمات مردم را تسکين داده است.
تمهاي هيجاني:
هيجان،واکنش انفعالي،شديد و فوري است که غالبا با تظاهرات بارز اعصاب خودکار و واکنشهاي فيزيولوژيک توام است و ميل به جنبش و حرکت را به وجود مي آورد.از تمهاي هيجاني مي توان با ايجاد انرژي رواني،رغبت و انگيزه در کاهش حالات افسردگي و غمگيني بهره جست.
بعضي از سازندگان موسيقي از اين گونه براي تحريک و تحرک بدني سود مي جويندکه مورد استقبال جوانان نيز قرار مي گيرد.بسياري از اين تمها ملودي هاي زيبايي دارند که اگر با متانت ارائه شوند و ارکستراسيون (ساز آرائي) مناسبي پيدا نمايند اثرات ارزنده اي خواهند داشت.
تمهاي شاد و فرحبخش:
تمهايي هستند که شادماني و نشاط را توام با آرامش و متانت منتقل مي سازند.اين تمها باعث انبساط خاطر و سرزندگي مي شوند.تمهاي فرحبخش احساس سرزندگي و شادماني را براي کار و فعاليت افزايش مي دهند.براي تقويت روحيه افراد يک اجتماع و سرزندگي و نشاط آنها مخصوصا کودکان و نوجوانان تمهاي شاد و فرحبخش بسيار مفيد و سازنده هستند.
تمهاي آرامبخش:
تمهاي مطبوعي هستند که نه تحريک کننده ،نه غم انگيز،نه هيجاني و نه وجد آورند.متن ملايم و يکنواخت ارتعاشات آنها احساس آرامش را منتقل مي کند.تمهاي آرامبخش به خاطر ريتم ملايم در فواصل وسيع و ارتعاشات موافق آن با استعداد مغز باعث احساس ملايمت و آرامش مي شود.
استفاده از اين تمها براي آرامش و تمرکز،بسيار مناسب است.اين تمها توازن عواطف،تعادل تخيل و وحدت فرآيندهاي ذهني را تقويت مي کنند و از آنها مي توان در کاهش بسياري از تنش ها استفاده کرد. موسيقي همچون دارو هر حالت رواني داراي ارتعاشات موجي خاصي است که بر حسب ميزان و شدت آن احساس به وجود مي آيد.اصوات موسيقي مي توانند ارتعاشات متنوعي ايجاد کنند و بر ترشحات و ارتعاشات سلولهاي عصبي تاثير بگذارند.
همانطور که در تاثير دارو و ميزان و ترکيب عناصر اهميت دارد، در موسيقي نيز نوع ارتعاش و ميزان آن در تناسب با حالات رواني مطرح است.با پيشرفت بشر در علوم پزشکي و کامپيوتر ، تاثير ارتعاش موسيقي بر بدن و سلولهاي مغز قابل بررسي است.بررسي تغييرات حاصله کمک مي کندتا ملوديهاي خاص براي ايجاد احساسات مختلف پيش بيني شود.